dat

dat¹{{/term}}

I 〈aanwijzend voornaamwoord〉

1 [zelfstandig (gebruikt)] that

2 [bijvoeglijk] that

♦voorbeelden:

1   ben ik dat? • 〈op foto〉 is that me?

     zo, denk je dat? • is that what you think?

     dat doet maar! • some people!

     zij heeft dat en dat gezegd • she said such and such

     dat is nog eens een man • there's a real man for you

     〈als tegenwerping〉 dat is te zeggen • that is to say

     dat is het hem nu juist • that's just it, that's the problem

     ziezo, dat is/was dat • right, that's that (then), so much for that

     nou, dat is/was het dan • okay, that's that, that was it

     dat lijkt er meer op • that's more like it

     wat moet dat? • what's all this about?

     〈als verklaring〉 dat wil zeggen • that is; 〈als afkorting: d.w.z.〉 i.e.

     wat zou dat? • what of it?

     zij zoeken alleen dat wat voordeel geeft • they only seek (whatever is to) their own advantage

     mijn boek en dat van jullie • my book and yours

2   〈afkeurend〉 dat gezanik/gezeur • that (awful) nagging/complaining

     dat mens • that (dreadful) woman

¶   〈met nadruk〉 het is niet je dat • it's not that great

     〈met nadruk〉 niet dat bezitten • have nothing at all

II 〈betrekkelijk voornaamwoord〉

1 [beperkend] that, which; 〈met betrekking tot personen〉 that, who; 〈met betrekking tot personen; 3e en 4e naamval en onmiddellijk na voorzetsels; formeel〉 whom 〈in informeel stijl kan het betrekkelijk voornaamwoord vervallen behalve wanneer het het onderwerp is van de betrekkelijk bijzin〉

2 [uitbreidend] which; 〈met betrekking tot personen〉 who; 〈met betrekking tot personen; 3e en 4e naamval en onmiddellijk na voorzetsels; formeel〉 whom

♦voorbeelden:

1   het bericht dat hij mij bracht … • the message (that/which) he brought me …

     het bericht dat mij gebracht werd … • the message that/which was brought me …

     het jongetje dat ik een appel heb gegeven • the little boy (that/who) I gave an apple to

     het kind dat net riep, is mijn zoon • the child that/who just called out is my son

     hier woont een meisje dat ik vroeger kende • a girl (that/who) I used to know lives here

2   het huis, dat onlangs opgeknapt was, werd verkocht • the house, which had recently been done up, was sold

————————

dat²{{/term}}

〈voegwoord〉

1 [ter inleiding van een afhankelijke mededeling] that 〈kan vaak vervallen〉

2 [met betrekking tot graadaanduidend gevolg] 〈zie voorbeelden 2〉

3 [met betrekking tot reden, oorzaak] that, because

4 [met betrekking tot doel] so that

5 [met betrekking tot beperking] as far as

6 [in uitroepen] 〈zie voorbeelden 6〉

♦voorbeelden:

1   zij kregen bericht dat hij niet op tijd zou zijn • they got a message (to say) that he would be late

     in plaats (van) dat je me het vertelt … • instead of telling me, you …

     de reden dat hij niet komt is … • the reason (why) he's not coming is …

     uit vrees dat • for fear that

     ik denk dat hij komt • I think (that) he'll come

     behalve dat • except that

     met dat hij … • 〈tijdens〉 just as he …; 〈onmiddellijk erna〉 the moment (that) he …

     zonder dat ik het wist • without me knowing

2   het vriest dat het kraakt • it's freezing (cold)

     〈informeel〉 je liegt dat je barst! • you're a rotten liar

     zij zongen dat het een (lieve) lust was • they sang with great gusto

     het regende dat het goot • it was pouring (down)

     hij vloekte dat de honden er geen brood van lustten • he swore like a trooper

3   hij is kwaad, dat hij niet mee mag • he is angry that/because he can't come

     ben je ziek dat je zo bleek ziet? • don't you feel well, you look so pale

4   doe het zo, dat ik tevreden kan zijn • do it in such a way that I can be pleased with it

5   is ze handig, dat u weet? • is she any good as far as you know?

     is hier ook een bioscoop? niet dat ik weet • is there a cinema here? not that I know

6   smerig dat het er uit zag! • you should have seen how dirty it was!

     dat mij nu juist zoiets moest overkomen! • that such a thing should happen to me right now!

     stommeling dat je bent! • you stupid fool!